کد مطلب:43071 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:24

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسير فراز 4 تا 10 خطبة 79 كه در آن امام علي در پاسخ به كساني كه بر اساس «ستاره‎شناسي» آن حضرت را از حركت به سوي خوارج نهي مي‎كردند، چيست؟

[آيا گمان ميبري تو آن ساعتي را كه هر كس در آن ساعت حركت كند، ناگواري از او برطرف مي‎شود، مي‎داني؟! لذا از حركت در چنين ساعتي كه موجب احاطة ضرر بر انسان متحرك مي‎شود، مي‎ترساني؟! هركس كه تو را در اين نظر تصديق كند، قرآن را تكذيب كرده است].
تاريخ استناد سرنوشت بشري و حوادث زندگي به ستارگان به درستي معلوم نيست، ولي اين مقدار مسلم است كه در قرون و اعصار گذشته استناد مزبور بسيار شيوع داشته است، مخصوصاً يكي از انگيزه‎هاي ترويج علم نجوم كه از طرف قدرتمندان و سلاطين انجام مي‎گرفت، براي دانستن رويدادها و حوادث مربوط به خودشان بود كه رفتارها و فعاليتهايشان را طبق احكام نجومي چنان قرار بدهند كه همواره پيروز شوند.
آيات قرآني در مواردي متعدد به نظر در آسمان‎ها و ستارگان و شناخت آنها دستور مي‎دهد. از آن جمله:
«أَفَلَمْ يَرَوْا أِلي مابَيْنَ أَيْديهِمْ وَ ماخَلْفَهُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ» سبأ/9 [آيا نديده‎اند از آسمان و زمين آنچه را كه در پيش رو دارند و آنچه را كه پشت سر گذاشته‎اند].
«أِنَّ في خَلْقِ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ لَآياتِ لِأُولِي الْأَلْبابِ» آل‎عمران/191 [قطعاً در آفرينش آسمانها و زمين و پشت‎سر هم آمدن شب و روز آياتي براي خردمندان آگاه وجود دارد].
«إِنَّ فِي اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ ما خَلَقَ اللَّهُ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَّقُونَ» يونس/6 [قطعاً در پشت سرهم آمدن شب و روز و در آنچه كه خداوند در آسمان‎ها و زمين آفريده است، آياتي است براي مردمي كه تقوي مي‎ورزند].
آيات فوق با كمال صراحت لزوم شناسائي آسمان‎ها و آنچه را كه در آنها است و همچنين زمين و آنچه را كه در آن است، گوشزد مي‎نمايد. بعضي از آيات، كساني را كه به آسمانها و فروغ ملكوتي كه به آنها مي‎تابد نمي‎نگرند، مورد توبيخ قرار داده است. آيات ديگري در قرآن وجود دارد كه مي‎گويد: خداوند هرچه را كه در آسمانها و زمين است براي شما مسخر كرده است (يعني در اختيار شما گذاشته است)
اينگونه آيات دلالت مي‎كند بر اينكه انسان نه تنها بايد در دستگاه آفرينش اعم از فضا و كرات فضائي و زمين و آنچه كه در آنها است، بينديشد و آيات بودن آنها را درك كند، بلكه همة آنها را در اختيار بشر گذاشته است كه از آنها بهره‎برداري بنمايند. اين تأكيد شديد باعث شد كه مسلمانان به علم هيئت سخت علاقمند گشتند و تحقيقات فراواني در اين علم انجام دادند. جان برنال اعتراف مي‎كند: «اگر رصدهاي اخترشناسي در فرهنگ اسلامي دچار نكث مي‎شد اخترشناسان رنسانس نمي‎توانستند از ماحصل تجارب نهصد سالة پيشينيان خود بهره‎مند شوند و كشفيات مهمي كه مبناي علوم جديد را تشكيل مي‎دهند، به تأخير مي‎افتاد و يا اصلاً تحقق پيدا نمي‎كرد». (علم در تاريخ/212) آنچه كه دربارة علم نجوم در اسلام ممنوع است، استنباط و سرنوشت انسانها و استخراج وقايع و رويدادهاي آينده است كه به خواص ستارگان و كيفيت حركات و موقعيت‎هاي آنها مستند بوده باشد.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 11
آية الله محمدتقي جعفري